خورشید گرفتگیهای کلی در ایران سده بیست و یکم میلادی

کسوف 30 اسفند 1412خ:

خورشید گرفتگی بعدی که در ایران قابل مشاهده خواهد بود، 108 دقیقه پیش از لحظه تحویل سال و در روز دوشنبه 30 اسفند 1412خ روی خواهد داد.

بیشترین مدت گرفت 4 دقیقه و 9 ثانیه در چاد (16 و 6 شمالی، 22 و 12 شرقی) است. پهنای نوار سایه 159 کیلومتر و در ساعت 13 و 50 دقیقه به وقت تهران است.

آغاز گرفت جزئی در ساعت 11 و 10 دقیقه

آغاز گرفت کلی در ساعت 12 و 7 دقیقه در (0 و 56 جنوبی، 37 و 37 غربی)؛ مدت گرفت 1 دقیقه و 33 ثانیه و پهنای نوار سایه 99 کیلومتر است.

میانه گرفت در ساعت 13 و 50 دقیقه

پایان گرفت کلی در ساعت 15 و 28 دقیقه در (34 و 47 شمالی، 92 و 33 شرقی)؛ مدت گرفت 1 دقیقه و 36 ثانیه و پهنای نوار سایه 102 کیلومتر است.

پایان گرفت جزئی در ساعت 16 و 25 دقیقه

سايه ماه با سرعت 4 كيلومتر بر ثانيه روي آبهاي اقيانوس اطلس به سمت شرق جابجا مي شود. در طول 4000 كيلومتر بعدي، تنها قطعه خشكي كه بر سر راه كسوف كلي قرار دارد، جزيره كوچك سنت پال در شمال خط استوا است. پس از آن سايه ماه كه عرض آن به 140 كيلومتر رسيده است تا مدتي به موازات ساحل جنوبي كشورهاي ليبريا، ساحل عاج، و غنا حركت مي كند و در ساعت 12 و 26 دقيقه به وقت تهران نخستين تماس را با خاك آفريقا در شهر ساحلي آكسيمو در جنوب غربي غنا برقرار مي كند. اين هنگام، آفتاب از افق محلي به اندازه 42 درجه ارتفاع دارد. مدت گرفت در آنجا  به 2 دقيقه و 58 ثانيه مي رسد. مسير سايه ماه سپس با حركت به سمت شرق تمام شهرهاي ساحلي كشورهاي غنا، توگو، بنين و جنوب غربي نيجريه را در حاشيه خود لمس مي كند. با اين حال، خط مركزي كسوف هنوز با خشكي مواجه نشده است. شهرهاي سالت پوند آكرا،، تما، لومه كوتونائو،، پورتو نووا و لاگوس (پايتخت نيجريه ) به اين شيوه هر يك از 70 تا 130 ثانيه در تاريكي حاصل از كسوف به سر مي برند.

سپس در ساعت 12 و 54 دقیقه به وقت رسمي ايران، خط مركزي سايه تيره ماه براي نخستين بار در تمام طول مسير با سرزمين اصلي آفريقا مواجه مي شود و در 20 كيلومتري جنوب غربي شهر كوكو از كشور نيجريه به خشكي مي رسد. پهناي دايره گرفتگي كلي در اين نقطه 154 كيلومتر و مدت گرفت 3 دقيقه و 31 ثانيه و ارتفاع آفتاب از افق 53 درجه است. سرعت سايه ماه در اين زمان به هفتصد متر در ثانيه كاهش يافته است.

از اين پس مسير كسوف براي 1400 كيلومتر در داخل نيجريه حركت مي كند و از فراز شهرهاي بنين سيتي، انوگو، نوسوكا، ايبي، نومان و موبي مي گذرد. سپس با گذر از گوشه شمالي كامرون، به سرزمين چاد مي رسد، و پس از عبور از شهرهاي فورت لامي باكور يائو آتي و هورازه در ساعت 13 و 42 دقیقه به وقت تهران در 60 كيلومتري شرق واحه بياباني آرادا در قلب صحراي بزرگ آفريقا در ظهر محلي به نقطه اوج خود مي رسد. در اين هنگام پهناي سايه ماه به 160 كيلومتر و مدت گرفت به 4 دقيقه و 9 ثانيه و ارتفاع خورشيد از افق 73 درجه افزايش يافته است.

پس از اين نقطه اوج، هرچه سايه ماه به سمت شرق جابجا مي شود از پهناي سايه و مدت گرفت كاسته مي گردد و خورشيد از وسط آسمان به سمت افق غربي رو به افول مي گذارد. با اين حال به تدريج سايه ماه سرعت مي گيرد و در اندكي بيش از يك ساعت از قلب قاره سیاه به حاشيه خليج فارس مي رسد. در اين مدت مسير كسوف كلي از شمال سودان، گوشه جنوب غربي مصر در شهر بعر عنقاد و بندر سوداني بعر شليطين مي گذرد و پس از گذر از فراز درياي سرخ و جزيره مصري راس بناس در، آن سوي درياي سرخ به بندر ينبح در خاك عربستان سعودي مي رسد. مسير كسوف كلي در عربستان سعودي با پيمودن تمام عرض اين كشور فرصتي بي نظير را براي مشاهده خورشيد گرفتگي 30 اسفند در يكي از خشك ترين مناطق بياباني زمين فراهم مي كند. كسوف كلي در اينجا از مناطق سمرا، حليفاء، عيون، قسيباء و لصافه ديده مي شود. در ساعت 14 و 54 دقيقه به وقت رسمي ايران در لصافه پهناي سايه ماه 143 كيلومتر و مدت گرفت 3 دقيقه و 18 ثانيه و ارتفاع آفتاب از افق 46 درجه است. پس از آن سايه ماه در حالي كه 1200 متر در ثانيه سرعت يافته است، به سمت آبهاي خليج فارس حركت مي كند و با عبور از شهرهاي ميناء احمدي، صبيحيه، ميناء سعود در خاك كويت و راس خفجي و سفانيه در عربستان، به آبهای ایران وارد می شود.

خورشید گرفتگی جزئی در ایران از ساعت 13 و 33 دقیقه در جنوب غربی کشور آغاز می شود. نوار سایه در ساعت 14 و 58 دقیقه به وقت رسمي ايران در جنوبي ترين دماغه جزيره خارك نخستين تماس را با خاك ايران برقرار مي كند. مدت گرفت 3 دقیقه و 4 ثانیه است. از اين پس در كمتر از يك دقيقه نوار سایه وارد سرزمين اصلي ايران مي شود.

پهناي مسير خورشيد گرفتگي كلي در ايران در اغلب نقاط تقريبا به 130 كيلومتر مي رسد كه از مقدار آن در كسوف 20 مرداد 78 به مراتب افزون تر است. به همين سبب مناطق واقع بر مسير كسوف كلي را به 2 گروه تقسيم مي كنيم. گروه نخست شامل شهرها و روستاهايي ست كه حداكثر فقط 5 كيلومتر با مسير خط مركزي كسوف فاصله دارند. گروه دوم شهرها و روستاهايي را شامل مي شود كه چون روي خط مركزي گرفت قرار ندارند، مدت گرفت در آنها كوتاه تر است; اما با اين حال گرفت كلي در آنها نيز دیده مي شود. مناطق واقع بر خط مركزي كسوف 30 اسفند 1412خ (با اختلاف 5 كيلومتر، عبارتند از:

استان بوشهر: گوابين، محمدي، سعدآباد، ده كهنه، مزارعي، بوركي، خشت.

استان فارس: مشتان، كازرون،، دوان دشت ارژن، خرك، گلستان، نگارستان، سيوند، سعادت شهر،، پاسارگاد كردشول، باغ سياه، شاه رستم، گويان، مزايجان، چير. گرفت کلی در کازرون از ساعت 15 آغاز شده و 3 دقیقه ادامه خواهد داشت.

استان يزد: منج، توتك، باغ بالا، مروست همدان.

در ساعت 15 و 6 دقیقه  در روستاي منج مدت گرفت به 2 دقيقه و 56 ثانيه و پهناي سايه ماه به 136 كيلومتر و ارتفاع آفتاب از افق 37 درجه مي رسد. سرعت سايه ماه در اينجا 1500 متر در ثانیه افزايش يافته است؛ يعني مسير خورشيد گرفتگي با سرعت 5400 كيلومتر در ساعت بر سطح زمين حركت مي كند.

استان كرمان: هجرك، خبر، دهج، بياض، توكل آباد، مهدي آباد، نوق، سنگ، باب هوتك، دشت خاك، ريحان، فلات بازالتي گندم بريان و، شمال بخش مركزي دشت لوت. دهج همان جايي است كه به هنگام كسوف به ياد ماندني 20 مرداد 1378 درست روي خط مركزي كسوف قرار داشت و از قضا اين بار نيز پس از گذشت 34 سال دوباره چنين فرصت كميابي براي آن تكرار مي شود. به همين سبب مشاهدات كساني كه به هنگام كسوف 20 مرداد 1378 به اين منطقه رفته بودند در آن موقع ارزش علمي بسياري مي يابد.

استان خراسان جنوبی: رزك، ده مرغ، كلاته سرخ، دهور، آتشكده، چهار فرسنگ، خونيك بالا، آرويز، حسين آباد، چاه بك، تمام ده. پس از عبور از روستاي كوچك (گرم تمام ده) در شهرستان نهبندان، سايه ماه با شتاب به سمت نقطه مرزي ايران و افغانستان به پيش مي تازد و در ساعت 15 و 14 دقیقه  در حالي كه پهنای سايه ماه به 130 كيلومتر و مدت گرفت به 2 دقيقه و 38 ثانيه كاهش يافته است، از خاك ايران خارج مي شود. در اين هنگام ارتفاع آفتاب از افق 30 درجه است.

شهرهايي كه در مسير كسوف هستند:

شهرهايي كه نام آنها در اينجا اعلام مي شود، همگي روي مسير خورشيد گرفتگي 30 اسفند 1412 قرار دارند اما چون از مسير خط مركزي كسوف بيشتر از 5 كيلومتر فاصله دارند مدت گرفت در آنها كمتر از مناطق گروه اول است. اين شهرها به ترتيب عبارتند از:

استان بوشهر: خارك، بندر گناوه، بوشهر، برازجان، اهرم، بندر ريگ. گرفت کلی در بوشهر از 14 و 59 دقیقه آغاز شده و 2 دقیقه و 6 ثانیه ادامه می یابد.

استان فارس: نورآباد، شيراز، مرودشت، اردكان فارس، بيشابور، خرامه، ارسنجان، سوريان.

استان يزد: هرات.

استان كرمان: شهر بابك، انار، رفسنجان، لاهيجان، زرند، كيان شهر، راور، چترود، تباسين، خشكرود. گرفت کلی در شهر بابک از ساعت 15 و 6 دقیقه آغاز می شود و 1 دقیقه و 41 ثانیه ادامه دارد.

استان خراسان جنوبی: هفت گود، ده سلم، نهبندان، شوسف. گرفت کلی در شوسف از ساعت 15 و 11 دقیقه آغاز شده و 2 دقیقه و 38 ثانیه ادامه دارد.

پایان گرفت در ساعت 15 و 28 دقیقه در غرب فلات تبت (34 و 46 شمالی، 92 و 54 شرقی) است.

لحظه تحویل سال 1413خ در ساعت 16 و 46 دقیقه به وقت ایران در روز دوشنبه 30 اسفند 1412خ خواهد بود.

کسوف 13 شهریور 1460خ

آغاز گرفت جزئی در ساعت 10 و 1 دقیقه

آغاز گرفت کلی در ساعت 10 و 58 دقیقه در (47 و 27 شمالی، 30 و 13 غربی)؛ مدت گرفت 2 دقیقه و 49 ثانیه و پهنای نوار سایه 194 کیلومتر است.

میانه گرفت در ساعت 12 و 35 دقیقه در خلیج فارس (24 و 35 شمالی، 53 و 41 شرقی) در شمال ابوظبی و دویست کیلومتری جنوب جزیره کیش؛ مدت گرفت 5 دقیقه و 33 ثانیه و پهنای نوار سایه 247 کیلومتر است.

پایان گرفت کلی در ساعت 14 و 12 دقیقه در (8 و 15 جنوبی، 108 و 22 شرقی)؛ مدت گرفت 2 دقیقه و 50 ثانیه و پهنای نوار سایه 194 کیلومتر است.

پایان گرفت جزئی در ساعت 15 و 8 دقیقه

نوار سایه در ساعت 12 و 7 دقیقه وارد غرب ایران می شود. مدت گرفت در آن نقطه، 5 دقیقه و 26 ثانیه و پهنای نوار سایه 240 کیلومتر است. در ساعت 12 و 26 دقیقه نوار سایه وارد خلیج فارس می شود. در آن نقطه، مدت گرفت 5 دقیقه و 33 ثانیه و پهنای نوار سایه 247 کیلومتر است.