دولت سلجوقی
/* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin-top:0cm; mso-para-margin-right:0cm; mso-para-margin-bottom:10.0pt; mso-para-margin-left:0cm; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:Arial; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
دولت سلجوقی در 13 فروردین سال 417خ در نیشابور تأسیس شد. پایتخت آن در 421خ به شهر ری منتقل شد و 10 سال بعد به اصفهان رفت. در سال 497خ سلجوقیان به دو شاخه تقسیم شدند. شاخه شرقی به پایتختی مرو تا 536خ پابرجا بود. شاخه غربی که پایتخت آن در همدان بود، در 6 فروردین سال 573خ برچیده شد. وسعت قلمرو سلجوقیان در زمان پادشاهی ملکشاه به 3 میلیون و 900 هزار کیلومتر مربع رسید.
پادشاهان سلجوقی
1. طغرل از 13 فروردین 417 تا 19 شهریور 442خ، زاده 374خ. او در 8 خرداد 419خ در نبرد دندانقان در نزدیکی مرو بر سلطان مسعود غزنوی چیره شد. در 427خ بیزانسیها را شکست داد. در 18 امرداد 431خ شهر اصفهان را گرفت و پایتخت را از ری به آنجا منتقل کرد. در 2 دی 434خ وارد شهر بغداد شد و به حکومت آل بویه پایان داد. گویند که برج طغرل در شهر ری، آرامگاه اوست.
2. . آلپ ارسلان تا 9 آذر 451خ، زاده 6 بهمن 407خ. در امرداد 438خ داوود چغری بیگ برادر طغرل در 68 سالگی درگذشت و پسرش آلپ ارسلان جانشین او در حکومت خراسان شد. او خواجه نظام الملک توسی را در 21 آذر 442خ به وزارت برگزید و کمی بعد عمید الملک کندری را که وزیر طغرل بود، کشت. در 10 شهریور 450خ سپاه بیزانس را در ملازگرد ارمنستان شکست داد و امپراتور رومانوس دیوجانوس را دربند کرد. ملکشاه به دست یوسف خوارزمی که در یکی از جنگها دربند شده بود، کشته شد.
3. . ملکشاه پسر آلپ ارسلان تا 4 آذر 471خ، زاده 434خ. قلمرو سلجوقی در زمان ملکشاه به بیشترین وسعت خود رسید. دولتهای کوچک که از سلجوقیان بودند نیز در زمان پادشاهی ملکشاه تأسیس شدند. سلجوقیان شام از 455 تا 496خ فرمان راندند. دولت سلجوقیان روم در آناتولی در 456خ تأسیس شد که تا 686خ پابرجا بود. سلجوقیان کرمان که در 420خ به دست قاوورد تأسیس شده بود تا 566خ دوام داشت. حکیم عمر خیام به فرمان جلال الدین ملکشاه، تقویم جلالی را در اسفند 457خ تدوین نمود. خواجه نظام الملک توسی در 28 مهر 471خ در نهاوند کشته شد.
4. . محمود پسر ملکشاه تا 20 بهمن 472خ، زاده 466خ و درگذشته 26 آبان 473خ.
5. . برکیارق پسر ملکشاه تا 8 دی 483خ، زاده 458خ. او با برادرش محمد که حاکم گنجه بود، شش بار جنگید و سرانجام در 482خ صلح برقرار شد.
6. . محمد پسر ملکشاه تا 4 اردیبهشت 497خ، زاده 7 بهمن 460خ. او اداره امور خراسان را به برادرش سنجر واگذار کرد. پس از مرگ محمد، سنجر خود را سلطان نامید و شاخه شرقی سلجوقیان را در مرو تأسیس کرد که با مرگ خودش برچیده شد.
7. . محمود دوم پسر محمد تا شهریور 510خ، زاده 483خ.
8. . سنجر از 497 تا 21 اردیبهشت 536خ، زاده 12 آذر 463خ. در زمان پادشاهی او، دولت قراختائیان در شمال چین در 504خ به قدرت رسید و به فرارود و خراسان دست اندازی کرد. سنجر در 520خ در نبرد قطوان از آنان شکست خورد. آتسز هم که در 507خ به شاهی خوارزم رسیده بود، با سنجر در کشاکش بر سر تصاحب قلمرو بیشتر بود. در 532خ ترکان غز همه خراسان را به باد غارت دادند و سنجر دربند شد و سه سال در قفس آهنی به سر برد.
9. . طغرل دوم پسر محمد از 510 تا اردیبهشت 513خ، زاده امرداد 488خ.
10. . مسعود پسر محمد تا 17 مهر 531خ، زاده خرداد 488خ. در زمان پادشاهی او، اتابکان ادعای استقلال کردند. اتابکان آذربایجان از 516 تا 604خ، اتابکان فارس از 527 تا 666خ و اتابکان لر از 527 تا 803خ فرمان راندند.
11. . محمد دوم پسر محمود دوم تا آذر 538خ، زاده 507خ.
12. . سلیمان پسر محمد تا 28 اسفند 539خ، زاده 495خ. او در مهر 539خ به خاطر فساد اخلاقی توسط سپهسالار خود، گُردبازو زندانی شده بود.
13. . ارسلان پسر طغرل دوم تا آذر 554خ، زاده 512خ
14. . طغرل سوم پسر ارسلان تا 6 فروردین 573خ. او در جنگ با تکش خوارزمشاه در نزدیکی ری کشته شد.