پس از مرگ اسکندر مقدونی در 323 پ.م، قلمرو گسترده او میان سردارانش بخش شد و آنان برای دستیابی به قلمرو بیشتر با هم وارد جنگ شدند. سلوکوس در 312 پ.م بر بابل و به تبع آن بر ایران دست یافت و دولت سلوکی را تأسیس کرد.

سلوکوس در سال 305 پ.م شهر سلوکیه را در کران دجله بنا کرد و به پایتختی برگزید. سلوکیه در 33 و 6 دقیقه شمالی و 44 و 31 دقیقه شرقی قرار داشت. این شهر تا سال 240 پ.م تختگاه سلوکیان بود. در آن هنگام شاه سلوکی به سبب درگیری با دولت بطلمیوسی مصر و دولت مقدونیه، پایتخت را به شهر انطاکیه در 1200 کیلومتری شمال غربی سلوکیه منتقل کرد. انطاکیه در 36 درجه و 12 دقیقه شمالی و 36 درجه و 9 دقیقه شرقی قرار داشت.

سلوکوس در ادامه کشورگشایی خود در سال 304 پ.م به هند لشکر کشید ولی از چاندرا گوپتا شکست خورد و صلح کرد. پایه گذار دولت سلوکی در سال 281 پ.م کشته شد و پسرش آنتیوخوس یکم جای او را گرفت.

کشمکش دو دولت سلوکی و بطلمیوسی بر سر گسترش قلمرو، دو سده ادامه داشت. سرزمینهای شرقی از گرفتاری شاه سلوکی در غرب بهره جسته و در حدود 245 پ.م شوریدند. دیودوتوس در بلخ و آندراگوراس در پارت اعلام استقلال کردند. ارشک که در 247 پ.م رهبر پرنیها شده بود، در سال 238 پ.م آندراگوراس را شکست داد و پارت را به چنگ آورد و دولت اشکانی را رسما بنیاد نهاد.

آنتیوخوس سوم سلوکی در 209 پ.م برای پس گرفتن سرزمینهای از دست رفته، به شرق لشکر کشید. او اشک دوم را که در 217 پ.م جانشین پدرش ارشک یا اشک یکم شده بود، شکست داد. شاه سلوکی با اوتیدموس – شاه یونانی باختری – صلح کرد و پس از گذشتن از پنجاب، از راه سیستان و کرمان به سوریه بازگشت.

آنتیوخوس در آغازین سالهای سده دوم پیش از میلاد، با قدرت تازه ای در آناتولی و شرق اروپا رو به رو شد. این قدرت تازه روم نام داشت که در 190 پ.م بر آنتیوخوس چیره شد.

جانشینان آنتیوخوس سوم با آنکه کوشیدند تا قلمرو سلوکی را از طغیانها دور نگاه دارند ولی نتوانستند پیروز شوند. بطلمیوسیها در مصر، یهودیان در فلسطین، رومیان در شرق اروپا و آناتولی، یونانیان در بلخ، اشکانیان در ایران و ارامنه هم در ارمنستان همگی در پی گسترش قدرت خود بودند.

مهرداد یکم اشکانی در 147 پ.م همدان و در 141 پ.م بابل را متصرف شد. او در سال 139 پ.م دمیتریوس دوم سلوکی را در جنگ اسیر کرده به هیرکانی یا گرگان فرستاد. دمیتریوس تا سال 130 پ.م در هیرکانی بود و در این سال به دست فرهاد دوم اشکانی آزاد شد.

آنتیوخوس هفتم سلوکی در زمستان آغاز سال 129 پ.م در نزدیکی همدان با اشکانیان جنگید ولی شکست خورد و خود را به دره پرتاب کرده کشته شد. بدین ترتیب فرمانروایی 180 ساله سلوکیان بر ایران پایان یافت.

قلمرو سلوکیان در 65 سال پایانی عمر به سوریه محدود می شد. دولت روم که هر سال نیرومندتر می شد سرانجام در سال 64 پ.م مهر پایان را بر عمر دولت سلوکی زد و انطاکیه را گرفت.

سلوکیان قلمرو خود را به ۷۲ ساتراپی بخش کردند و بر هر ساتراپی یك ساتراپ گماردند. هر ساتراپی به چند اپارخي و هر اپارخی به چند هيپارخي و هیپارخی نیز به چند استاتم بخش می‌شد. مرکز هر ساتراپي را استراتگ می‌نامیدند و گرداندن امور مالی ساتراپی نیز با اكوتوم بود.

زمین‌های قلمرو سلوکی به دو دستهٔ زمین‌های شاهی و زمین‌های شهری بخش می‌شد. بخشی از زمین‌های شاهی در اختیار کشاورزان بود. اگرچه پادشاه سلوکی به ظاهر بر همه زمین‌های شاهی نظارت داشت، ولی در واقع نظارت و دلبستگی این شاهان متمرکز بر زمینهای سوريه و عراق و شاهراه‌های میان پایتخت تا بلخ بود و بر دیگر سرزمین‌ها یا نظارت چندانی نداشتند یا اصلاً نظارتی نداشتند. مالیات زمین به صورت نقدی یا جنس دریافت می‌شد. مالیات‌های دیگری هم به عنوان‌های دیگری ستانده می‌شد؛ برای نمونه یکی هم عوارض ویژهٔ جنگ بود.

به مهاجران یونانی نیز که در واقع مهاجران نظامی بودند و كاتوئيكيا نام داشتند نیز زمین واگذار می‌شد و این زمین كلروس نامیده می‌شد و آنان در برابر آن می‌بایست خدمات جنگی انجام دهند. در بسیاری از شهرهای یونانی نشین دژی جنگی بر شهر مسلط بود که يك پادگان فرماندهی آن دژ را داشت. گرداگرد شهر را نیز دیوار و برج و بارو می‌کشیدند. شبکه‌ای از این شهرهای یونانی نشین از سيردريا تا خليج فارس را به هم پیوسته و پاسدار قلمرو سلوکی بود. در زمان جنگ بخشی از سپاه سلوکی از این شهرها به دست می‌آمد. برای نمونه در جنگ آنتيوخوس يكم با مصر در ماه مارس 274 پ.م ساتراپ‌های نزدیک به میدان جنگ به ویژه بابل، یگان‌های نظامی این شهرها را احضار و به جبهه‌ها گسیل داشتند.

روی هم رفته سلوکیان شیوهٔ دیوانی هخامنشي را پی گرفتند. برپایی ساتراپی‌ها به مانند روزگار هخامنشی بود. خراج را بر همان پایه پیشین می‌گرفتند. سامانه‌های وزنی را تغییر ندادند ولی در کنار آن از شیوه آتني هم بهره بردند. در امور مذهبي نيز همچون هخامنشيان راه تساهل دینی را پیش گرفتند.

سلوکیان به جز سپاهیان مقدونی-یونانی - که بخشی از آن از شهرهای یونانی نشین فراهم می‌آمد- از مردمان بومی نیز در جنگ‌ها بهره می‌بردند، برای نمونه در نبرد رافيا که میان سلوکی‌ها و دولت بطلميوسي مصر در سال 217 پ.م رخ‌داد از ۶۸هزار سپاهی سلوکی ۱۲ هزار تن از مردمان لوديه، پارس، تراكيه، كادوسي، كردوك، داهه، كوسي، عرب و كيليكي بودند. از ایرانیان بیشتر در یگان‌های کمان‌داران و فلاخن اندازان بهره می‌گرفتند.

گاه ایرانیان در سپاه سلوکی سر به شورش برمی‌داشتند، برای نمونه یک بار ۳ هزار جنگاور ایرانی دست به شورشی مسلحانه زدند ولی اندکی پس از آن همگی کشته شدند. دلیل شورش‌های گاه و بی‌گاه ایرانیان در سپاه سلوکی عبارت بود از کینه از اشغالگران، کمبود جیره و تبعیض میان ایرانیان و یونانیان، تحریکات بزرگان ایرانی برای گرفتن امتیازهای بیشتر از سلوکیان بود. همچنین این شورش‌ها بازتابی از نفرت ایرانیان به سلوکی‌ها نیز دانسته می‌شود. نیروی رزمی اصلی سلوکی پیاده‌نظام سنگین‌اسلحهٔ فالانژ بود. فالانژها دسته‌های ۸ تا ۱۶ تنی بودند که در میدان نبرد به یکباره بر دشمن می‌تاختند. خاستگاه این شیوهٔ جنگی را اسپارت دانسته‌اند. در آینده به دلیل کاستی‌های این شیوه-به ویژه بی‌پدافند بودن سوی راست جنگاوران(زیرا سپر در دست چپشان جا می‌گرفت)- این شیوه کنار گذاشته شد.

پس از پیاده نظام سواره‌نظام سلوکی مهمترین بخش سپاه سلوکی شمرده می‌شد. در میان این رسته كاتافراكتارها که هم خود و هم اسبشان زره‌پوش بودند از دیگران مهمتر بودند. همچنین سلوکیان از فیل‌ها و ارابه‌های جنگی نیز بهره می‌بردند.

شمار جنگاوران ثابت سلوکی را میان ۱۶۰هزار تا ۲۰۰ هزار تن نوشته‌اند. هزینه‌های جنگ را نیز سلوکیان با گرفتن باج و خراج و عوارض گوناگون، غنائم جنگی و نیز تاراج مردمان سر راه لشکرکشی خود به دست می‌آوردند. برای نمونه در جنگ آنتيوخوس سوم با اشك دوم در سال 209 پ.م سپاه ۱۲۰هزار تنی سلوکی با پس نشستن اشکانیان شهر صددروازه يا هکاتوم پولیس در نزدیکی دامغان کنونی را گشوده و گرگان يا هیرکانی را تاراج کردند. پیش از این نیز سپاه سلوکی در سر راه خود ماد را تاراج کردند و زر و سیم فراوان نيايشگاه آنا را ربودند.

همچنین بخشی از این هزینه‌ها را سلوکیان با تحمیل شرط‌های مالی در برابر صلح به هماوردانشان به دست می‌آوردند. برای نمونه در 208 پ.م كه آنتيوخوس سوم به باختر تاخت اوتيدموس – شاه يوناني باختري - پولی هنگفت و بخشی از آذوقه و علیق سپاهیان و چهارپایانشان را پرداخت نمود و همچنین چند زنجیر فیل به ایشان پیشکش نمود. همین آنتیوخوس پس از لشکرکشی به هند نیز آنگاه که کار به آشتی کشید آذوقهٔ فراوان و پیشکش‌های گرانبها و ۱۵۰ زنجیر فیل از هندیان گرفت.

شاهان سلوکی

• سلوکوس یکم 312 تا 281 پ.م

• آنتیوخوس یکم تا 261

• آنتیوخوس دوم تا 246

• سلوکوس دوم تا 226

• سلوکوس سوم تا 223

• آنتیوخوس سوم تا 187

• سلوکوس چهارم تا 175

• آنتیوخوس چهارم تا 164

• آنتیوخوس پنجم تا 162

• دمیتریوس یکم تا 150

• الکساندر بالاس تا 145

• دمیتریوس دوم 145 تا 138 و 129 تا 126 پ.م

• آنتیوخوس ششم 145 تا 142 پ.م

• تروفون 142 تا 138

• آنتیوخوس هفتم 138 تا 129

• الکساندر دوم 129 تا 123

• سلوکوس پنجم 126 تا 125

• آنتیوخوس هشتم 125 تا 96 پ.م

• آنتیوخوس نهم 114 تا 96 پ.م

• سلوکوس ششم 96 تا 95 پ.م

• فیلیپ یکم 95 تا 83 پ.م

• آنتیوخوس دهم 95 تا 83 پ.م

• دمیتریوس سوم 95 تا 88 پ.م

• آنتیوخوس یازدهم 89 تا 84 پ.م

• آنتیوخوس دوازدهم 87 تا 84 پ.م

• آنتیوخوس سیزدهم 69 تا 65 پ.م

• فیلیپ دوم 65 تا 63 پ.م