اقلیم هشتم

پایان جنگ ماد و لیدی به سبب خورشید گرفتگی

هنگامی که دو دولت ماد و بابل توانستند در سال 612 پ.م بر دولت آشور چیره شوند، قلمرو دولت آشور میان ماد و بابل تقسیم شد. بدین ترتیب، دو قدرت نوپدید ماد در ایران و لیدی در آناتولی با یکدیگر همسایه شدند و خیلی زود درگیری بر سر تصاحب قلمرو پیشین آشور میان ماد و لیدی آغاز گردید.

جنگ میان دو دولت ماد و لیدی که در سال 590 پ.م آغاز شده بود، بر اثر رخداد خورشید گرفتگی، به صلح انجامید و قرار شد که رود هالیس به عنوان مرز متصرفات دو دولت پذیرفته شود.

رود هالیس (قزل ایرماق کنونی) در ترکیه جریان دارد. سرچشمه آن در ارتفاع دو هزار متری و در (39 و 48 شمالی، 38 و 18 شرقی) قرار دارد. این رود پس از طی مسافت 1355 کیلومتر در (41 و 44 شمالی، 35 و 57 شرقی) به دریای سیاه می ریزد. رود هالیس نخست به سوی غرب و جنوب غربی جاری می شود تا (38 و 42 شمالی، 34 و 48 شرقی) و سپس راه خود را به طور مارپیچ به سوی شمال و شمال شرقی ادامه می دهد. در نتیجه مرز میان ماد و لیدی باید از همین نقطه تعیین شده باشد و رود هالیس که میان نیمروزهای 34 درجه و 35 درجه شرق طول جغرافیایی جریان دارد، قلمرو ماد و لیدی را از یکدیگر جدا می کرد.

خورشید گرفتگی مورد نظر در 28 می 585 پ.م رخ داد. بیشترین مدت گرفت 6 دقیقه و 4 ثانیه در اقیانوس اطلس (38 و 12 شمالی، 45 غربی) و در ساعت 14 و 22 دقیقه به وقت جهانی رخ داد و پهنای نوار سایه در آن هنگام 271 کیلومتر بود.

این خورشید گرفتگی در سرزمین ایران امروزی قابل مشاهده نبود ولی در میدان جنگ ماد و لیدی که به گمان فراوان در نزدیکی رود هالیس بوده است، مشاهده شده است. البته نوار سایه از روی رودخانه هالیس گذر نکرده و این مناطق در شمال نوار گرفتگی قرار داشته اند. اگر جبهه نبرد در اطراف رود هالیس بوده باشد، جنگجویان شاهد خورشید گرفتگی جزئی بوده اند.

در شهر سارد (38 و 29 شمالی، 28 و 2 شرقی) که پایتخت لیدی بود، گرفت کلی در ساعت 17 و 57 دقیقه به وقت محلی (15 و 57 دقیقه به وقت جهانی) آغاز شد و مدت آن هم 1 دقیقه و 54 ثانیه بود. سارد در لبه جنوبی نوار سایه قرار داشت وگرنه مدت گرفت در صد کیلومتری شمال سارد و در همین نصف النهار  و طول جغرافیایی، 3 دقیقه و 36 ثانیه بود.

در شهر حلب سوریه (36 و 12 شمالی، 37 و 10 شرقی)؛ گرفت کلی در ساعت 17 و 58 دقیقه آغاز شد و 3 دقیقه و 14 ثانیه ادامه یافت.

جنوبی ترین نقطه از رود هالیس و نزدیکترین آن به نوار سایه (38 و 42 شمالی، 34 و 48 شرقی) است. بیشترین مقدار گرفت در ساعت 17 و 58 دقیقه و به میزان 99 درصد بوده است. اگر در همان لحظه 20 دقیقه قوسی معادل 35 کیلومتر به سوی جنوب می رفتند، می توانستند شاهد 23 ثانیه گرفت کلی خورشید باشند. لحظه غروب آفتاب در این نقطه از رود هالیس  در ساعت 18 و 43 دقیقه به وقت محلی (16 و 43 دقیقه به وقت جهانی) بود.

این خورشید گرفتگی در شهر بابل به طور جزئی قابل مشاهده بود. در هنگام غروب خورشید در ساعت 18 و 50 دقیقه به وقت محلی (15 و 50 دقیقه به وقت جهانی) گرفت به اندازه 82 درصد بود.

خورشید گرفتگی 28 می 585 پ.م در شهر همدان (34 و 48 شمالی، 48 و 31 شرقی)، پایتخت مادها، به صورت جزئی قابل مشاهده بود. بیشترین مقدار گرفت به میزان 64 درصد و در هنگام غروب آفتاب رخ داد. غروب به وقت محلی در ساعت 19 و 8 دقیقه (15 و 38 دقیقه به وقت جهانی) بود.